Ολοκληρωμένο σχέδιο προώθησης ΑΠΕ για θέρμανση και ψύξη στην περιφέρεια της Δυτικής Μακεδονίας (Χ.Τουρκολιάς, Μ.Ιατρίδης, Α.Δημητρίου)

Το ανεκμετάλλευτο δυναμικό για θέρμανση και ψύξη από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) παραμένει ιδιαίτερα υψηλό σε ευρωπαϊκό επίπεδο παρόλες τις συντονισμένες προσπάθειες για την αξιοποίησή του, γεγονός το οποίο καθιστά επιτακτική την προώθηση αποδοτικότερων μέτρων πολιτικής. Στο συγκεκριμένο εγχείρημα κομβικός είναι ο ρόλος των τοπικών και περιφερειακών αρχών, αφού δύνανται να συμβάλλουν στον αποτελεσματικότερο σχεδιασμό και εφαρμογή ολοκληρωμένων σχεδίων προώθησης τεχνολογιών ΑΠΕ για θέρμανση και ψύξη.

Το Άρθρο 14 της Οδηγία 2012/27/ΕΕ για την ενεργειακή απόδοση προβλέπει την εκπόνηση από τα Κράτη-Μέλη της περιεκτικής αξιολόγησης του δυναμικού υλοποίησης της συμπαραγωγής υψηλής απόδοσης και της αποδοτικής τηλεθέρμανσης και τηλεψύξης. Επιπρόσθετα, τα Κράτη-Μέλη οφείλουν να υιοθετούν πολιτικές με σκοπό την προώθηση της αποδοτικής θέρμανσης και ψύξης σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, δίνοντας έμφαση κυρίως στη συμπαραγωγή υψηλής απόδοσης. Η αξιολόγηση των αποδοτικότερων τεχνολογιών για θέρμανση και ψύξη στο πλαίσιο της περιεκτικής αξιολόγησης πραγματοποιείται μέσω της ανάλυσης κόστους-οφέλους με σκοπό τη μεγιστοποίηση της κοινωνικής ευημερίας λαμβάνοντας υπόψη τις κλιματολογικές συνθήκες, την οικονομική σκοπιμότητα και την τεχνική καταλληλότητα των εξεταζόμενων τεχνολογιών.

Στο πλαίσιο της τεχνικής υποστήριξης των Κρατών-Μελών για την εφαρμογή των απαιτήσεων του Άρθρου 14 της Οδηγίας 2012/27/ΕΕ υλοποιήθηκε το ευρωπαϊκό έργο RES H-C SPREAD, το οποίο χρηματοδοτήθηκε από το πρόγραμμα "Ευφυής Ενέργεια για την Ευρώπη" και αποσκοπεί στην ανάπτυξη πιλοτικών σχεδίων για θέρμανση και ψύξη από ΑΠΕ σε έξι διαφορετικές ευρωπαϊκές περιφέρειες: Καστίλλη και Λεόν (Ισπανία), Εμίλια Ρομάνια (Ιταλία), Ρίγα (Λετονία), Ροδόπη (Βουλγαρία), Δυτική Μακεδονία (Ελλάδα) και Σάλτσμπουργκ (Αυστρία).

Βασικό χαρακτηριστικό του συγκεκριμένου έργου αποτελεί η έγκριση των περιφερειακών σχεδίων από τις αρμόδιες περιφερειακές αρχές, ενώ ταυτόχρονα στοχεύει στη βελτίωση της συμμετοχικής διακυβέρνησης κατά τη διαδικασία σχεδιασμού μέτρων πολιτικών διευκολύνοντας τη συμμετοχή και τη συνεργασία των τοπικών, περιφερειακών και εθνικών ενδιαφερόμενων μερών.

Για τη βελτίωση της συμμετοχικής διακυβέρνησης μεταξύ των διαφόρων επιπέδων πολιτικής συστάθηκε σε κάθε περιφέρεια που συμμετείχε στο έργο η Εθνική Επιτροπή Διακυβέρνησης (ΕΕΔ) με σκοπό την ενεργή συμμετοχή των εμπλεκομένων μερών στην ανάπτυξη των περιφερειακών σχεδίων, στη συλλογή των απαιτούμενων δεδομένων, στην αξιολόγηση και βελτίωση των προς ανάπτυξη σχεδίων και τελικά στην υποστήριξη κατά την εφαρμογή και παρακολούθηση τους.

Η μεθοδολογική προσέγγιση, η οποία εφαρμόστηκε για την ανάπτυξη των περιφερειακών σχεδίων για θέρμανση και ψύξη από ΑΠΕ στο πλαίσιο του έργου RES H-C SPREAD απεικονίζεται στο Διάγραμμα

Οι βασικοί άξονες της μεθοδολογικής προσέγγισης αποτελούνται από α) τον εντοπισμό των βασικών παραμέτρων που πρέπει να ενσωματωθούν στα περιφερειακά σχέδια, β) την κατάρτιση χαρτών δυναμικού τόσο της ζήτησης θερμικής και ψυκτικής ενέργειας, όσο και της προσφερόμενης ενέργειας από ΑΠΕ, γ) την εφαρμογή της ανάλυσης κόστους-οφέλους, δ) την επιλογή των στρατηγικών και μέτρων πολιτικής σύμφωνα με τις προτεραιότητες και τις ανάγκες των εμπλεκομένων μερών και ε) την έγκριση και δέσμευση για την εφαρμογή του περιφερειακού σχεδίου από τα μέλη της ΕΕΔ. Επισημαίνεται ότι ο ρόλος της ΕΕΔ θεωρήθηκε κρίσιμος προβλέποντας την εμπλοκή των μελών της σε όλα τα στάδια της μεθοδολογικής προσέγγισης μέσω της διοργάνωσης τεσσάρων συναντήσεων στην Κοζάνη (2014-2016).

Ειδικότερα για τους χάρτες δυναμικού αξίζει να αναφερθεί ότι αναπτύχθηκαν ειδικές μεθοδολογικές προσεγγίσεις εκτίμησης των απαιτούμενων μεγεθών για τις ακόλουθες μορφές ΑΠΕ: (i) βιομάζα από δασικά υπολείμματα, από δενδροειδείς καλλιέργειες, από αροτραίες καλλιέργειες, από υπολείμματα τοπίου, από καυσόξυλα και από απορρίμματα νοικοκυριών, (ii) βιοαέριο, (iii) θερμικά ηλιακά για Ζεστό Νερό Χρήσης (ΖΝΧ), (iv) αεροθερμικές αντλίες θερμότητας και (v) γεωθερμικές αντλίες θερμότητας.

Στο Διάγραμμα 2 απεικονίζονται ενδεικτικά οι χάρτες δυναμικού στην περιφέρεια της Δυτικής Μακεδονίας για τη ζήτηση θερμικής ενέργειας και για τη προσφορά θερμικής ενέργειας από βιομάζα, η οποία προέρχεται από αροτραίες καλλιέργειες.

Συνολικά δώδεκα διαφορετικές τεχνολογίες ΑΠΕ αξιολογήθηκαν μέσω της ανάλυσης κόστους-οφέλους διασφαλίζοντας ότι το δυναμικό που εκτιμήθηκε αναφορικά με την προσφορά ενέργειας επαρκεί για την προώθηση των συγκεκριμένων τεχνολογιών ώστε να ικανοποιηθεί η αντίστοιχη ζήτηση θερμικής και ψυκτικής ενέργειας. Τα αποτελέσματα από την ανάλυση κόστους-οφέλους συνοψίζονται στον Πίνακα  συμπεριλαμβανομένης και της διακύμανσης του δείκτη οφέλους-κόστους βάσει των σεναρίων ευαισθησίας που εξετάστηκαν.

Η εγκατάσταση λέβητα βιομάζας και λέβητα σύγκαυσης βιομάζας και λιγνίτη στο υφιστάμενο δίκτυο τηλεθέρμανσης αποτελούν τις πιο αποδοτικές λύσεις για θέρμανση. Επιπρόσθετα, ως αποδοτικές λύσεις λαμβάνοντας υπόψη τα κοινωνικά οφέλη και κόστη μπορούν να θεωρηθούν οι μονάδες συμπαραγωγής με βιομάζα και βιοαέριο, τα θερμικά ηλιακά συστήματα για παραγωγή ΖΝΧ και οι αυτόνομοι λέβητες βιομάζας υψηλής απόδοσης.

Λαμβάνοντας υπόψη τα αποτελέσματα της ανάλυσης κόστους-οφέλους καταρτίστηκαν και ενσωματώθηκαν στο περιφερειακό πλάνο συγκεκριμένα μέτρα πολιτικής. Πιο συγκεκριμένα, τα μέτρα πολιτικής αφορούν την εγκατάσταση δυο λεβήτων σύγκαυσης βιομάζας και λιγνίτη συνολικής ισχύος 30 MWth έως το 2024, την εγκατάσταση δυο λεβήτων βιομάζας συνολικής ισχύος 35 MWth έως το 2024, την προώθηση 10.000 λεβήτων βιομάζας σε κτίρια του οικιακού τομέα έως το 2030, την κατασκευή μιας μονάδας συμπαραγωγής βιοαερίου συνολικής ηλεκτρικής ισχύος 0,5 MWe και μιας μονάδας συμπαραγωγής βιομάζας συνολικής ηλεκτρικής ισχύος 3,8 MWe έως το 2025 και την εγκατάσταση 40.000 θερμικών ηλιακών συστημάτων σε κτίρια του οικιακού τομέα για την παροχή ΖΝΧ έως το 2030.

Η υλοποίηση των παραπάνω μέτρων πολιτικής προβλέπεται να αυξήσει την υφιστάμενη διείσδυση των ΑΠΕ στον οικιακό και τριτογενή τομέα από 21% το 2012 σε 34% το 2030. Επιπρόσθετα, το πετρέλαιο θέρμανσης εκτιμάται να υποκατασταθεί σε ποσοστό 38%, ενώ η εκμετάλλευση του υφιστάμενου δυναμικού βιομάζας θα ανέλθει σε 55% του συνολικού δυναμικού που προσδιορίστηκε στο πλαίσιο της χαρτογράφησης του αντίστοιχου δυναμικού. Ο συνολικός προϋπολογισμός των παραπάνω μέτρων πολιτικής ανέρχεται σε 123,5 εκατ. €, ενώ τέθηκε ως επιπρόσθετος στόχος η υλοποίηση των μέτρων πολιτικής κατ’ ελάχιστον σε ποσοστό 10% σε νοικοκυριά, τα οποία πλήττονται από το φαινόμενο της ενεργειακής φτώχειας.

Η Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας εξέφρασε τη θέληση της να διερευνήσει το ενδεχόμενο ενσωμάτωσης των μέτρων πολιτικής που έχουν συμπεριληφθεί στο περιφερειακό πλάνο θέρμανσης και ψύξης από ΑΠΕ στο γενικότερο ενεργειακό σχεδιασμό της έως το 2030 μέσω της υπογραφής αντίστοιχης υποστηρικτικής επιστολής.

Η ανάπτυξη ενός μηχανισμού παρακολούθησης της εφαρμογής των προβλεπόμενων μέτρων πολιτικής είναι αναγκαία για την επιτυχή εφαρμογή του περιφερειακού πλάνου, ενώ η ενδεχόμενη αναθεώρηση του πρέπει να διερευνάται και να υλοποιείται σε ετήσια βάση. Ενδεχόμενες αποκλίσεις από τους στόχους που έχουν τεθεί πρέπει να καλυφθούν από την προσθήκη νέων μέτρων πολιτικής με την απαίτηση τεκμηρίωσης του κοινωνικού οφέλους. Ωστόσο, βασική προϋπόθεση για την αξιόπιστη παρακολούθηση των επενδύσεων και της εξέλιξης επίτευξης των στόχων είναι η ανάπτυξη ενός αξιόπιστου συστήματος συλλογής των απαιτούμενων δεδομένων.

Σε κάθε περίπτωση η συμμετοχή των εμπλεκομένων μερών μέσω της ΕΕΔ στον μηχανισμό παρακολούθησης και στην ενδεχόμενη αναθεώρηση των μέτρων πολιτικής κρίνεται επιτακτική, ώστε να διασφαλιστεί η ευρεία συναίνεση αναφορικά με τα μέτρα πολιτικής που θα εφαρμοστούν. Επιπρόσθετα, ειδικές ομάδες εργασίας θα συσταθούν με σκοπό την ποσοτικοποίηση και άλλων εξωτερικοτήτων, είτε θετικών είτε αρνητικών, δίνοντας έμφαση στην οικονομική αποτίμηση των επιπτώσεων στην απασχόληση, στην αύξηση της τοπικής προστιθέμενης αξίας και της διασφάλισης της ενεργειακής τροφοδοσίας.

Τέλος, η υλοποίηση επενδύσεων σε υποδομές, όπως για παράδειγμα είναι η επέκταση του υφιστάμενου δικτύου τηλεθέρμανσης, η επέκταση του εθνικού δικτύου μεταφοράς φυσικού αερίου στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας και η ανάπτυξη εφοδιαστικών αλυσίδων συλλογής και τροφοδοσίας της βιομάζας θεωρούνται καταλυτικές ώστε να διασφαλιστεί η μεγιστοποιηθεί η αποτελεσματικότητα του περιφερειακού σχεδίου.

(Δημοσιευμένο στο ECOTEC)